อุปกรณ์สำคัญในการทำอาหารประเภทนี้ก็คือ ครกดินเผาหรือครกไม้ ขนาดค่อนข้างใหญ่ก้นลึก เหมาะสำหรับการตำส้มตำเพราะคลุกเคล้าส่วนผสมให้เข้ากันได้สะดวก อีกอย่างก็คือไม้ตีพริกหรือสากขนาดต้องยาวหน่อย เพื่อความคล่องตัวในการตำส้มตำ

ส่วนผสม

ข้าวสาร (ข้าวเก่า)                                                2   ถ้วย

กะทิ                                                                              3   ถ้วย

น้ำตาล                                                                           1   ช้อนโต๊ะ

เกลือป่น                                                            1   ช้อนชา

ใบเตย                                                                            6   ใบ

วิธีทำข้าวมัน

– ซาวข้าวแล้วเทน้ำทิ้ง เทใส่กระชอนพักไว้

– ผสมกะทิ น้ำตาล เกลือละลายให้เข้ากัน กรองด้วยผ้าขาวบาง เทลงใส่หม้อที่จะหุงข้าวมัน (หากเป็นหม้อดินจะช่วยให้ข้าวหอมน่ารับประทานยิ่งขึ้น) ใส่ข้าวสาร ใบเตย ตั้งไฟพอเดือด คนให้ทั่วแล้วปิดฝา แล้วราไฟ ใช้ไฟอ่อน จนกระทั่งข้าวระอุดี ใช้เวลาประมาณ 30 นาที

เครื่องปรุงส้มตำ

มะละกอดิบจักเป็นเส้น                                                    2   ถ้วย

กระเทียม                                                                       2   กลีบ

พริกแห้งแช่น้ำ                                                               2   เม็ด

พริกขี้หนู                                                                       5   เม็ด

กุ้งแห้งป่น                                                                     พอสมควร

น้ำตาลปี๊ป                                                                      1   ช้อนโต๊ะ

น้ำส้มมะขามเปียก                                                           1   ช้อนโต๊ะ

วิธีทำ

พริกแห้งที่แช่น้ำไว้ บีบให้หมาด ใส่ครกโขลกให้ละเอียด ใส่กระเทียม พริกขี้หนู โขลกต่อไป ใส่มะละกอที่จักเตรียมไว้ โขลกเบา ๆ ให้เข้ากับเครื่องที่โขลกไว้ ปรุงรสด้วยน้ำตาล น้ำปลา น้ำส้มมะขามเปียก มะนาว บุบเบา ๆ ให้ส่วนผสมเข้ากัน ตักใส่จาน โรยหน้ากุ้งแห้งป่น รับประทานกับข้าวมัน ใบทองหลาง ผักกาดหอม และผักสดอื่น ๆ ตามชอบ